Hér er settur fram tilgangur stefnunnar, metnaður sveitarfélags og hvernig horft er til framtíðar.

Frekari upplýsingar: Hér setur sveitarfélagið tóninn fyrir stefnuna í heild. Hvernig horfa loftslagsmálin við sveitarfélaginu og hvernig hyggst sveitarfélagið fara fram með góðu fordæmi með að draga úr eigin losun.

Dæmi: Sveitarfélagið Sjávarbyggð stefnir á að vera til fyrirmyndar í loftslagsmálum með því að draga markvisst úr losun gróðurhúsalofttegunda frá rekstrinum og þeim áhrifum sem losunin hefur í för með sér. Sjávarbyggð vill leggja sitt af mörkum til að markmiðum Parísarsamningsins verði náð og taka þannig virkan þátt í baráttunni gegn loftslagsbreytingum.

Hér er sett fram markmið um heildarsamdrátt í losun (a.m.k. frá rekstri), að sveitarfélagið ætli að draga úr losun um x% fyrir árið x miðað við árið x.

Frekari upplýsingar: Mikilvægt er að setja sér markmið um heildarsamdrátt í losun frá rekstri. Markmiðið ætti að vera metnaðarfullt en raunsætt og taka mið af öðrum skuldbindingum, svo sem skuldbindingum ríkisins vegna Parísarsamningsins, yfirlýsingu yfirvalda um kolefnishlutleysi eða öðrum skuldbindingum sem sveitarfélagið er aðili að. Til að hægt sé að setja slíkt markmið fram þarf fyrst að fara í vinnu er snýr að útreikningum á losun gróðurhúsalofttegunda á viðmiðunarári (skref 1).

Dæmi: Fram til 2030 mun Sjávarbyggð draga úr losun gróðurhúsalofttegunda vegna eigin reksturs um samtals 40% miðað við árið 2018.

Stefnan þarf að taka til helstu losunarþátta sem áhersla verður lögð á í aðgerðaáætlun sveitarfélagsins í loftslagsmálum. Ekki þarf að setja fram mælanleg markmið fyrir einstaka þætti í stefnunni sjálfri heldur eru slík undirmarkmið sett fram í aðgerðaáætluninni.
Stefnan skal að minnsta kosti taka til eftirfarandi losunarþátta og undirþátta þeirra:

a. Innkaup jarðefnaeldsneytis vegna reksturs sveitarfélagsins (t.d. á bifreiðar og tæki fyrir hvers kyns notkun innan sveitarfélags, s.s. götusópun, sorphirðu, skólaakstur, snjómoksturstæki, o.fl.)
b. Óbein innkaup jarðefnaeldsneytis (flug starfsfólks, notkun bílaleigubíla og leigubíla. Ef mögulegt er ætti einnig að áætla innkaup jarðefnaeldsneytis í verkefnum sem eru boðin út en tengjast daglegum rekstri, eins og sorphirðu, skólaakstri og snjómokstri)
c. Orka (öll raforka og hitaveita sem keypt er beint eða greitt fyrir í gegnum leigusamninga)
d. Úrgangur (meðhöndlun alls úrgangs sem fellur til vegna eigin reksturs)

Frekari upplýsingar: Mikilvægt er að stefnan taki a.m.k. til ofangreindra þátta en sveitarfélög geta sannarlega tilgreint fleiri þætti svo sem ferðir starfsfólks til og frá vinnu, samgöngusamninga, losun vegna framkvæmda, úrgangur alls sveitarfélagsins, landnotkun o.s.frv.

Dæmi: Stefnan nær til innkaupa á jarðefnaeldsneyti vegna reksturs sveitarfélagsins, óbeinnar notkunar jarðefnaeldsneytis, innkaupa á orku og til meðhöndlunar úrgangs.

Koma skal fram hvaða starfsemi fellur undir loftslagsstefnu sveitarfélagsins.

Frekari upplýsingar: Mikilvægt er að það komi skýrt fram í stefnunni hvaða starfsemi hún tekur til, hvaða starfsemi hún tekur ekki til og hvers vegna.

Dæmi: Stefnan nær til allrar starfsemi Sjávarbyggðar, þ.e. reksturs skóla- og íþróttamannvirkja, sundlauga, bókasafna, rekstur áhaldahúss, sorphirðu o.s.frv.

Hér kemur fram hvernig sveitarfélagið mun standa að kolefnisjöfnun vegna reksturs.

Frekari upplýsingar: Mikilvægt er að gera sér grein fyrir því að til þess að sporna gegn loftslagsbreytingum þarf fyrst og fremst að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Þegar ekki er hægt að draga frekar úr losun er hægt að fjárfesta í verkefnum til kolefnisjöfnunar. Mikilvægt er að kolefnisjafna reksturinn með trúverðugum og ábyrgum hætti og er bent á leiðbeiningar Umhverfis- og orkustofnunar um kolefnisjöfnun í þessum tilgangi.

Dæmi: Sjávarbyggð mun fyrst og fremst leggja áherslu á að draga úr losun í rekstri en einnig kolefnisjafna alla eftirstandandi losun með kaupum á vottuðum kolefniseiningum frá og með árinu 2025.

Í stefnunni skal koma fram hver er ábyrgur fyrir henni og hvernig henni verður fylgt eftir. Einnig skal tilgreina hvar hægt sé að nálgast upplýsingar um framgang stefnunnar, aðgerða og losunarbókhald sveitarfélagsins.

Frekari upplýsingar: Hér kemur fram skuldbinding um að stefnan sé uppfærð og yfirmarkmið og undirmarkmið rýnd reglulega með það að markmiði að endurskoða hvort þau séu raunhæf og metnaðarfull. Eftirfylgni og endurskoðun þarf að taka mið af losunarbókhaldi. Eðlilegt er að upplýsingar um framgang stefnunnar séu birtar opinberlega og skal taka fram hvar hægt sé að nálgast þær.

Dæmi: Loftslagsstefna Sjávarbyggðar er rýnd á hverju ári af stýrihópi umhverfismála og yfirmarkmið og undirmarkmið uppfærð með tilliti til þróunar í losun gróðurhúsalofttegunda á milli ára. Stefnan er samþykkt af bæjarráði og upplýsingum um árangur aðgerða er miðlað á heimasíðu sveitarfélagsins.

Tengja skal stefnuna við aðrar mögulegar skuldbindingar sveitarfélagsins á sviði loftslagsmála.

Frekari upplýsingar: Ef sveitarfélag hefur skrifað undir yfirlýsingar eða er aðili að innlendum eða alþjóðlegum verkefnum á sviði loftslagsmála skal tengja stefnuna við þau verkefni.

Dæmi: Stefna þessi styður við loftslagssáttmála sveitarfélaga sem Sjávarbyggð hefur verið aðili að síðan 2011 og yfirlýsingu um kolefnishlutleysi Sjávarbyggðar fyrir árið 2040.

Mikilvægt er að markmið séu hnitmiðuð og sértæk og að þau séu skilgreind til hlítar. Markmið eins og við ætlum að draga úr umhverfisáhrifum vegna starfsemi okkar er of víðtækt og almennt. Skýrari og sértækari markmið eru t.d. við ætlum að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda vegna samgangna um x% eða við ætlum að draga úr urðun lífræns úrgangs um x% m.v. fyrra ár.

Til þess að hægt sé að fylgjast með framgangi markmiða og hvenær þeim hefur verið náð er mikilvægt að markmið séu mælanleg og tengd við mælikvarða. Þar með er hægt að fylgjast með árangri aðgerða, aðlaga ef þörf krefur, hvetja starfsfólk til dáða og fagna þegar vissum áföngum er náð. Mikilvægt er að mælikvarðar endurspegli skýrt þau markmið sem eru sett fram. Í þessu samhengi liggur vel við að nota mælikvarða sem sýna losun gróðurhúsalofttegunda frá hverjum losunarþætti og hversu mikið losunin minnkar með mismunandi loftslagsaðgerðum sveitarfélagsins. Mismunandi mælikvarðar eiga við mismunandi markmið. Dæmi um mælikvarða eru t.d. hlutfall, fjöldi, tími og gæði.

Dæmi um ómælanleg markmið eru t.d. við ætlum að auka endurvinnslu, við ætlum að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda vegna orkunotkunar og við ætlum að fræða starfsfólk um loftslagsmál. Sömu markmið með mælikvörðum gætu t.d. verið við ætlum að ná 80% endurvinnsluhlutfalli, við ætlum að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda vegna orkunotkunar um 5% m.v. fyrra ár og við ætlum að fræða starfsfólk um loftslagsmál með tveimur fyrirlestrum eða námskeiðum á árinu.

Markmiðin þurfa að vera þess eðlis að unnt sé að ná þeim. Óraunhæf markmið geta haft letjandi áhrif á starfsfólk þar sem ólíklegt er að þau náist og árangur því ekki sýnilegur.
Eftirfarandi spurningar er gott að hafa til hliðsjónar:

1. Er þetta rétti tíminn til að vinna að þessu markmiði?

2. Er nægur mannauður, fjármagn og tími til staðar til að markmiði verði náð?

Mikilvægt er að ákveða lokadagsetningu markmiðs. Það hvetur til dáða og ýtir undir mikilvægi þess að unnið sé að markmiðinu.
Eftirfarandi spurningar er gott að hafa til hliðsjónar:

1. Hvað tekur langan tíma að breyta ferlum við innkaup?

2. Hvað tekur langan tíma að breyta viðhorfum starfsfólks?

3. Hvenær er raunhæft að markmiðinu verði náð?

Samkvæmt 5. gr. c. í lögum nr. 70/2012 um loftslagsmál ber sveitarfélögum að setja sér loftslagsstefnu. Stefnan skal innihalda skilgreind markmið um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda og kolefnisjöfnun starfseminnar ásamt aðgerðum svo að þeim markmiðum verði náð.

Umhverfis- og orkustofnun hefur eftirlit með því að sveitarfélög setji sér loftslagsstefnu, skv. lögum um loftslagsmál, og innleiði aðgerðir samkvæmt henni. Á innri gátt þessarar vefsíðu er skilagátt þar sem sveitarfélög geta skilað loftslagsstefnu sinni til Umhverfis- og orkustofnunar.

Til þess að gang úr skugga um að loftslagsstefnan og aðgerðaáætlunin sem skilað er inn uppfylli öll skilyrði er mælt með því að notast við sniðmátin sem eru aðgengileg undir Gerð loftslagsstefnu. Einnig er aðgengilegur gátlisti á sama stað sem gagnlegt er að skoða vel og fara eftir við mótun loftslagsstefnu.

Loftslagsstefnan skal taka til alls reksturs sveitarfélagsins. Með rekstri er átt við rekstur allra þeirra eininga sem falla undir sveitarfélagið, t.d. skrifstofur, skólar, sundlaugar, íþróttahús, áhaldahús og bókasöfn. Loftslagsstefna sveitarfélagsins getur náð til sjálfstæðra eininga í meirihlutaeigu sveitarfélaga (fyrirtæki og stofnanir í B-hluta) séu þær í minni kantinum. Eðlilegt er að stórar sjálfstæðar einingar séu með eigin loftslagsstefnu. Sveitarfélaginu er frjálst að meta hvaða sjálfstæðu einingar (fyrirtæki og stofnanir í B-hluta) séu hluti af loftslagsstefnu sveitarfélagsins. Mikilvægt er að gera sér grein fyrir því að vinna við loftslagsstefnu felur í sér gerð stefnunnar sjálfrar, setningu mælanlegra markmiða og gerð aðgerðaáætlunar.

Ekkert er því til fyrirstöðu að sveitarfélög setji sér einnig stefnu í loftslagsmálum fyrir sveitarfélagið í heild sinni eins og sum sveitarfélög hafa nú þegar gert. Þetta þýðir að stefnan tekur á losun sem á sér stað innan marka sveitarfélagsins en er ekki til komin vegna reksturs sveitarfélagsins, t.d. losun frá vegasamgöngum, fiskiskipum, iðnaði, almennri orkunotkun, úrgangi og landi í einkaeigu.

Loftslagsstefna fyrir rekstur sveitarfélagsins getur staðið sér eða verið hluti af breiðari stefnumótun svo sem loftslagsstefnu fyrir sveitarfélagið í heild, umhverfis- eða sjálfbærnistefnu, stefnu um samfélagslega ábyrgð, aðalskipulagi o.s.frv. Óháð því hvort stefnan sé felld inn í aðrar stefnur eða ekki þarf sveitarfélagið að geta sýnt fram á að það hafi sett sér loftslagsstefnu sem nær til innri reksturs og þar með uppfyllt skyldu sína skv. lögum um loftslagsmál.

Tengja má loftslagsstefnu sveitarfélaga beint við heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun með sérstakri áherslu á markmið 11 (vistvænar samgöngur, loftgæði og úrgangur), 12 (vistvæn innkaup) og 13 (stefnumótun í loftslagsmálum).

Til að hægt sé að setja sér mælanleg markmið þarf að reikna losun gróðurhúsalofttegunda frá rekstri sveitarfélagsins. Valið er viðmiðunarár sem miðað er við í allri markmiðasetningu. Hægt er að notast við losunarreikni sniðinn að rekstri sveitarfélaga í þessum tilgangi. Þessi losunarreiknir gerir sveitarfélögum kleift að reikna losun gróðurhúsalofttegunda frá rekstri sínum ásamt því að vista gögn til þess að fylgjast með árangri aðgerða yfir tíma. Mælst er til þess að sveitarfélög skili inn gögnum um losun vegna reksturs árlega fyrir 1. apríl. Þessi árlegu skil geta einnig nýst sem tækifæri fyrir sveitarfélög til að fara yfir árangur aðgerða á undanförnu ári og taka ákvörðun um það hvort tilefni sé til að uppfæra loftslagsstefnuna eða aðgerðaáætlunina sína.

Frekari upplýsingar um losunarbókhald og mikilvægi þess má finna á viðeigandi undirsíðu.

Sveitarfélög eru hvött til að hefjast strax handa við að móta sér loftslagsstefnu og nýta þær leiðbeiningar og þau verkfæri sem finna má á þessari vefsíðu sér til aðstoðar. Í nefndaráliti um frumvarp til laga um breytingu á lögum um loftslagsmál, nr. 70/2012, með síðari breytingum, er lögð áhersla á að við gerð loftslagsstefnu sveitarfélaga verði stefnt að því að stefnan verði fullbúin fyrir árslok 2021. Sveitarfélögin geta fengið stuðning frá Sambandi íslenskra sveitarfélaga við gerð og endurskoðun loftslagsstefnu og aðgerðaáætlunar.

Eftirlit með framkvæmd loftslagsstefnu er á ábyrgð sveitarstjórnar. Umhverfis- og orkustofnun hefur eftirlit með því að sveitarfélög setji sér loftslagsstefnu, skv. lögum nr. 70/2012 um loftslagsmál, og innleiði aðgerðir samkvæmt henni. Á innri gátt þessarar vefsíðu er að finna skilagátt þar sem sveitarfélög geta skilað loftslagsstefnu sinni, auk aðgerðaráætlunar, til Umhverfis- og orkustofnunar.

Mælst er til þess að loftslagsstefnan sé sett til 10 ára og sé yfirfarin árlega í samræmi við þróun regluverks og stefnu ríkisins. Eðlilegt er að endurskoða markmið og aðgerðaáætlun árlega m.t.t. fyrri árangurs og nýrrar þekkingar á sviði umhverfis- og loftslagsmála. Ef miklar breytingar verða á rekstri sveitarfélagsins, svo sem með sameiningu sveitarfélaga eða verulegs uppgangs eða samdráttar í rekstri, skal stærri endurskoðun fara fram þar sem rýna skal sérstaklega þær aðgerðir sem settar hafa verið fram auk tölulegra markmiða.